آیا اخذ رضایتنامه از بیمار قبل از عمل جراحی رافع مسئولیت پزشک می باشد؟
در سال های گذشته استفاده از فرم رضایتنامه مشکلات عدیده ای را برای کادر درمانی و دادسرا و هیات های بدوی و تجدید نظر و کمیسیون های مربوطه و همچنین پزشکی قانونی از بابت تشکیل پرونده های مختلف ایجاد کرده بود تا اینکه مسئولین قضایی و پزشکی قانونی –وزارت بهداشت و درمان و نظام پزشکی با تشکیل جلسات متعدد و با همفکری و اخذ نظرات متخصصین امر جهت تهیه یک فرم واحد و مشترک به توافق رسیدند این فرم شامل ارائه نحوه درمان و اقدامات گروه پزشکی و همچنین برائت نامه ای می باشد،اما آیا امضا این فرم و برائت نامه رافع مسئولیت پزشک وکادر درمانی می باشد؟
در پاسخ باید گفت خیر،زیرا رضایت نامه اجازه شروع درمان بوده و برائت نامه زمانی کاربرد خواهد داشت که پزشک مرتکب قصور نشده باشد ولی چنانچه مرتکب قصور و بی مبالاتی شده باشد و به بیمار خسارتی وارد شود این برائت نامه هم نمیتواند به پزشک کمک نماید. اما این شبهه به وجود آمده است که امضای این فرم و رضایتنامه به معنی سلب تمام حق و حقوق بیمار است.
قانونگذار در ماده 495 قانون مجازات اسلامی آورده است که :
«هر گاه پزشک در معالجاتی که انجام می دهد موجب تلف یا صدمات بدنی گردد ضامن دیه است مگر آنکه عمل او مطابق مقررات پزشکی و موازین فنی باشد یا اینکه قبل از معالجه برائت گرفته باشد و مرتکب تقصیر هم نشود و ...»
به عبارت دیگر پزشک قبل از عمل جراحی و یا شروع به معالجه بیمار چنانچه رضایتنامه هم اخذ کرده باشد و بیمار فوت یا صدمه به هر نحوی گردد در صورتی از پرداخت دیه معاف حواهد بود که اعمال وی مطابق مقررات پزشکی و موازین قانونی (عمل های مشروع)و علمی بوده باشد در غیر این صورت ضامن پرداخت دیه مقررقانونی خواهد بود. چنانچه در تبصره 1 ذیل ماده فوق نیز به این مسئله تاکید شده است که:
«در صورت عدم قصور و یا تقصیر پزشک در علم و عمل ، برای وی ضمان وجود ندارد هر چند برائت اخذ نکرده باشد .»
و در ماده 496 قانون مجازات اسلامی نیز تاکید شده است:
«پزشک در معالجاتی که دستور انجام آن را به مریض یا پرستار و مانند آن صادر می نماید در صورت تلف یا صدمه بدنی ضامن است مگر آنکه مطابق ماده 495 عمل نماید.»
و در تبصره 1 ذیل ماده 496 تاکید شده است که :
«در موارد مذبور هرگاه مریض یا پرستار بداند که دستور اشتباه است و موجب صدمه و تلف می شود و با وجود این به دستور عمل کند پزشک ضامن نیست بلکه صدمه و خسارت مستند به خود مریض یا پرستار است.»
در هر حال پایه اساس مسئولیت پزشک در وارد شدن خسارت به بیمار ، ارتکاب قصور و تقصیر در انجام وظیفه می باشد .»